Waarom zijn de VS uit de financiele crisis en zit Europa er nog middenin? In de VS zijn honderden banken over de kop gegaan en het garantiefonds heeft ook heel wat uitbetaald. In Europa ging nauwelijks één bank failliet, zo stelt Hans Werner Sinn.
Hans Werner Sinn, de voorzitter van het Duitse CES IFO, een vereniging van onderzoeksinstellingen over economie aan de universiteit van München, waaronder ook het bekende IFO Institut, is op bezoek in Belgie, precies op de dag dat de banken op Cyprus voor het eerst weer opengaan na de crisis.
Optimistisch
Hij is erg positief over het akkoord dat is bereikt tussen de Europese instanties en de Cypriotische regering. "Ja, ik ben optimistisch. Voor het eerst sinds de crisis in de eurozone is uitgebroken, geeft men het signaal aan de investeerders en beleggers in de banksector dat ze een risico nemen en dat ze zelf moeten instaan voor de gevolgen daarvan. Hel is niet de taak van de overheid, en dus van de belastingbetaler, om elke slechte investering te compenseren. Ik vind het de verdiensie van Jeroen Dijsselbloem dat hij die boodschap zo duidelijk naar buiten brengt. lk ben dus optimistisch omdat de patient eindelijk naar de dokter gaat en de diagnose onder ogen ziet. Nu kan de behandeling volgen. Tot nog toe had men de ogen gesloten voor de ware toedracht van de situatie", zegt Hans Werner Sinn.
Daarmee doelt hij op de onwil van de banken om de ware omvang van hun problematische schulden bekend te maken. Ze hebben slechte investeringen gedaan, maar tot op het moment dat die leningen moeten worden terugbetaald, blijft het onduidelijk of ze het geld zullen terugzien of niet. "De schuldeisers van de banken nemen nu zo veel mogelijk de tijd om die slechte kredieten nog van de hand te kunnen doen."
Gevaarlijke discussie
De discussie over de Europese Bankenunie is in dat opzicht heel gevaarlijk. "Men wil die bankschulden socialiseren zodat straks de gemeenschap zal opdraaien voor de slechte investeringsbeslissingen uit het verleden. Ik ben daar een fel tegenstander van, in de eerste plaats omdat het gewoon onmogelijk is om uit te voeren. We weten dat alle Europese banken samen een schuld hebben van 9,3 triljoen euro. Die schuld is drie keer hoger dan die van de landen en het is gewoon uitgesloten dat welke instantie dan ook zich garant kan stellen voor een dergelijk bedrag. De enige partij die wel het verlies kan incasseren, zijn de individuele investeerders in die banken zelf: de aandeelhouders en obligatiehouders. Daarnaast is dit ook de enige faire oplossing. Zij hebben wetens en willens een risico genomen door de investering te doen in de hoop op een goede opbrengst. In de jaren negentig is dat goed gelukt, maar als het slecht uitdraait, moeten ze zelf ook de gevolgen dragen."
De Verenigde Staten hebben deze houding trouwens van in het begin aangenomen. Daar zijn handerden banken over de'kop gegaan en het garantiefonds heeft ook heel wat van de kleinere depositohouders en spaarders uitbetaald (tot 250.000 dollar, veel meer dan de Europese limiet van 100.000 euro). De grote investeerders hebben verlies moeteri lijden. "Maar ik vraag u: hoeveel banken zijn er failliet gegaan in Europa? In Duitsland hebben we 2000 banken en er is er één over de kop gegaan. Intussen is in de VS de financiele crisis achter de rug, terwijl we in Europa er nog middenin zitten."
Dat de noodzakelijke ingrepen niet gebeuren, heeft veel te maken met de politieke invloed van de financiele sector in Europa die erin slaagt om heel wat verliezen en risico's af te schuiven op de gemeenschap. De overheid bouwt ook heel wat impliciete garanties in zodat de investeerders gedeeltelijk beschermd worden tegen de risico's die ze zelf nemen. "Dat is precies wat we moeten verrnijden. Een investeerder moet goed weten dat het ook verkeerd kan gaan en dat hij dan zijn geld verliest. Alleen dan zal hij ook de juiste beslissing nemen en er alles aan doen om de investeringen tot een succes te maken. De basis van de vrije markt en het kapitalisme stoelt precies op de slapeloze nachten van de ondernemer die wakker ligt van zijn investering. De overheid moet niet in de plaats willen treden van die ondernemer en de beslissingen in zijn plaats nemen, want dat draait nooit goed uit."
Hans Werner Sinn: "De fianciele instellingen doen alsof de wereld zou ten onder gaan, maar in feite is het alleen maar hun portfolio. De problemen in de eurozone zijn dan ook veel groter dan de banken alleen. Het echte probleem is de massale werkloosheid in vele landen van de unie en het is daarop dat we ons moeten concentreren."
Schuld OK, loonkosten een drama
Gevraagd naar zijn inschatting van de situatie in Belgie is Hans Werner Sinn enerzijds verrassend gunstig. "De overheidsschuld is gedaald sinds de intrede in de euro en dat is heel positief. Zeker als je dat vergelijkt met de situatie in Italie waar die schuld alleen maar blijft oplopen. Maar ik maak me wel zorgen over de lonen: de loonkosten in Belgie zijn hoog in verhouding met de Europese buurlanden en dat zal de bedrijven uit de markt prijzen."
Hij ziel een vergelijkbare situatie in Frankrijk waar het heeft geleid tot een sterke de-industrialisatie. In Frankrijk vertegenwoordigt de industrie nog slechts 9% van het BNP. Dat is zelfs minder dan in het Verenigd Koninkrijk, dat algemeen aanzien wordt als de slechte leerling. Het verdwijnen van de industrie heeft meteen een impact op de betalingsbalans en Belgie gaat snel dezelfde weg op. Maar in de huidige situatie is het nog opvallender dat ook de prijzen in Griekenland, ltalie en Spanje niet zijn gedaald. Dat wil zeggen dat ook deze landen - met hun hoge werkloosheid - niet competitief zijn en dat er dus geen zicht is op een verbetering van hun situatie. Hij is trouwens van mening dat een land als Griekenland zich alleen kan redden door uit de euro te treden.
De voorzitter van het IFO komt er tijdens het gesprek regelmatig op terug: ook Duitsland heeft deze situatie aan den lijve meegemaakt. Na de eenmaking ontstond er een periode waarbij het land beschouwd werd als de zieke man van Europa. De toenmalige kanselier Schröder heeft toen pijnlijke ingrepen gedaan die nu nog steeds worden beschouwd als de basis voor het economische succes van het huidige Duitsland. "Hij heeft werken weer aantrekkelijk gemaakt door heel gerichte ingrepen in de werkloosheidssteun. Er werd een eind gesteld aan uitkeringen die niet beperkt waren in de tijd."
Dat heeft veel mensen terug naar de arbeidsmarkt gebracht. lnderdaad, soms voor weinig geld in de zogenaamde minijobs, maar die lonen worden dan aangevuld met een bedrag van de overheid. Ongeveer 1,5 miljoen Duitsers maakt gebruik van het systeem. Hans Werner Sinn: "Laat de markt de lonen bepalen aan de hand van vraag en aanbod en leg dus geen minimumlonen op. Als overheid kan je dan wel ingrijpen om de armoede te vermijden. Dat vraagt ook een zekere financiele inspanning van de overheid, maar uiteindelijk is die niet zo groot en het brengt ook heel wat op omdat meer mensen aan de slag zijn. De huidige kanselier Merkel staat nu op het punt om die erfenis van Schröder te verkwanselen."